Takozvani “građanski princip” na kojem insistira ljevica u BiH je kompromitovan postizbornim inklinacijama ka, a naročito koalicijama jednog dijela BH ljevice sa konzervativnim etničkim nacionalistima najbrojnijeg konstitutivnog naroda.

Po srijedi je koalicija oba nacionalizma: etničkog i građanskog. U ovom konkretnom slučaju bošnjačkog i “bosanskog” (bosanskohercegovačkog).

Za razliku od etničkog nacionalizma koji se bazira na etnokulturnom i vjerskom identitetu naroda građanski nacionalizam definiše naciju državljanstvom, vrijednostima i institucijama države.

Važna odlika građanskog nacionalizma je tzv. “ustavni patriotizam“.

Interesantno je da su ovaj patriotizam i ovaj nacionalizam postali političkim programom građanske ljevice u BiH.

Po meni, ovaj nacionalizam nije u velikoj suprotnosti sa etnonacionalizmom i smatram da nikada nije mogao biti dobra alternativa, niti može biti adekvatan odgovor progresivne i slobodarske ljevice etničkom nacionalizmu koji se bazira na etničkoj pripadnosti, tradiciji i kulturi, a koji predstavlja konzervativna desnica.

Kao prvo: baviti se zastavom, patriotizmom, proširivanjem glomaznog državnog aparata, granicama, armijom, naoružavanjem i sl. jednostavno nije posao današnje ljevice. Vidi se da su lideri i svakojaki savjetnici “lijevih stranaka” ostali bez motiva ili ideje o tome šta je zapravo Ljevica danas pa su krenuli da se nadmeću sa desnicom u državotvornosti i nacionalizmu.

Neću uopšte pretjerati ako izjavim da građanski nacionalizam i ustavni patriotizam čine danas svu političku platformu i program stranaka tzv. građanske ljevice u BiH.

Građanski nacionalizam i ustavni patriotizam su izgleda sve što je preostalo provincijskim ljevičarima kojima je nejasno šta ljevica uopšte danas znači i koja joj je uloga. Oni kao da su odlutali daleko od trendova savremene internacionalne ljevice u svoj provincijski partikularizam, lokal-patriotizam i nacionalizam državica balkanizirane regije.

Određene struje u SDP-u i trenutna koalicija SDA – DF dokazuje da građanski i etnički nacionalizam ne moraju biti konkurencija jedan drugom, već da itekako mogu biti komplementarni.

Nacionalne stranke

Dakle, konačno možemo i zvanično proširiti dosadašnju (prilično jednostranu) definiciju tzv. “nacionalnih stranaka” (političkih partija čija je ideologija nacionalizam), a koja se odnosila isključivo na stranke etničkog nacionalizma u BiH.

U “nacionalne stranke” danas možemo slobodno uvrstiti i one političke partije koje promiču ideologiju građanskog nacionalizma kao što su jedna struja i derivati SDP-a, a to je DF i naročito GS.

Svima njima je zajednički građanski nacionalizam i ustavni patriotizam.

Ne pominjem Našu Stranku zato što se ona ne izjašnjava i ne svrstava u ljevicu. Ali pomenuću BH blok.

Sam naziv “BH blok” i utrka patriotskog “Bosanskog bloka” s njim u patriotizmu ukazuje na nadmetanje dva nacionalizma u BiH. Čak i da je “BH Blok” bio nazvan “Građanski blok“, kako su neki predlagali, bojim se da to ne bi značilo građanski interes i odnos prema autoritarnoj etnonacionalnoj partijskoj državi, već da bi značilo prevazilaženje etnonacionalizma putem građanskog, a ponekad i tzv. “banalnog” (bosanskohercegovačkog) nacionalizma.

Dobar dio BH ljevice se zasniva na konstitucionalnom ili ustavnom patriotizmu. Kada se bolje upoznamo sa pojmom ustavnog patriotizma uviđamo da on insistira na post-nacionalističkom identitetu ali da je vrlo sličan nacionalizmu, s tom razlikom što je baziran na ustavu, a ne na nacionalnom identitetu.

Ustavni patriotizam teži “vrijednostima pluralističkog liberalnog demokratskog ustava”, a ne nacionalne kulture (na desnoj) i kosmopolitskog društva (na lijevoj strani).

Upravo zbog ovog posljednjeg ja se ideološki razilazim sa građanskom ljevicom u BiH. Ja vjerujem prije svega u bosanskohercegovačko i, da tako kažem, jugoslovensko kosmopolitsko društvo, a tek onda u (lokal)patriotizam ustava nacionalnih državica balkanizirane regije.

Uvjerenja sam da su državljanstvo i državne granice, a sa njima i građanski nacionalizam i patriotizam balkanskih državica sekundarni činjenici da dobar dio populacije ima familiju na raznim stranama tih granica (i preko Drine, i preko Save). Stoga, po meni, prisiljavati ih na lojalnost i ljubav državi nauštrb lojalnosti i ljubavi prema sopstvenoj familiji jeste možda za nacionaliste “građanska dužnost”, ali za mene je i negiranje nekih osnovnih ljudskih prava.

Internacionalni “elementi”

Etnički nacionalizam nikada nije imao povjerenja u takve.

U jednom svom govoru Hitler se obrušava na onu grupu ljudi koji nemaju zavičajni identitet, koji se ne uklapaju u ideologiju “krvi i tla”, kojima je svejedno gdje u Evropi žive, koji nemaju razvijen osjećaj patriotizma prema nacionalnoj državi čiji su državljani. On ih kritikuje zato što su kosmopolite, zato što putuju, posjećuju rodbinu, obavljaju poslove ili žive u raznim gradovima Evrope. Glas iz publike prepoznaje tu grupu i glasno dobacuje: “Juden!” Hitler ih, zbog navedenih osobina, naziva “jedinim istinskim internacionalnim elementima”, naravno u negativnom smislu.

Nije samo nacional-socijalizam imao problema sa istinski kosmopolitskim i internacionalnilm “elementima”. Jevreji su i u Sovjetskom Savezu bili viđeni kao kosmopolitska prijetnja državi.

Nakon posljednjeg rata, u sukobljenim bivšim jugoslovenskim republikama, a novim nacionalnim državama, “jugoslovenske kosmopolite” su bile i ostale (do dana današnjeg) tretirani skoro kao nekakvi “Jewgosloveni” od strane etnonacionalističkih ideologa, ti od kojih se, i pored državljanstva, i pored svega što im je “naša” država “pružila” i “dala” – ne može očekivati istinski patriotizam i potpuna lojalnost – ako ne etničkom, a ono barem građanskom nacionalizmu (mogu birati između Pepsi i Koka Kole).

Za mene je prava šteta što su se i mnoge ljevičarske partije pridružile taboru nacionalista i tako, ako ne napustile, a ono zasigurno zapustile i zapostavile internacionalizam i viziju kosmopolitskog regionalnog (jugoslovenskog) društva forsirajući klijentelizam i baveći se raspodjelom državnih pozicija kao “ratnog plijena” na osnovu ratnih i drugih patriotskih zasluga decenijama nakon rata.

Moje političko uvjerenje je da je kosmopolitsko društvo ne samo istorijska činjenica već i, takoreći, prirodna pojava na ovim prostorima. Ono je postojalo kao kosmopolitsko mnogo prije nastanka nacionalnih država. Nacionalizmi današnjice su vještačka i ustavima nametnuta pojava.

Za mene je tragično to što je ovdašnje društvo bilo mnogo više kosmopolitsko u prošlosti nego što je to danas, na pragu treće decenije dvadeset i prvog vijeka. U prošlosti su postojale kosmopolitske porodice, bračne zajednice, ne samo u vrijeme Austrougarske, Kraljevine i SFRJugoslavije, već čak i u vrijeme Osmanlija. Poznato je, npr. da je Papa ekskomunicirao sve katolkinje koje su živjele u braku sa muslimanima u Sandžaku u vrijeme kada su se samo muškarci, naročito oni koji su bili u carskoj službi (zbog mogućnosti da im sinovi naslijede posjede koje su stekli služeći Sultanu) konvertirali na Islam.

Tek sa etničkim kleronacionalizmom, koji se graniči sa klerofašizmom (barem što se nepisanih partijskih programa i ciljeva tiče), tek sa najnovijom konzervativnom revolucijom i ideologijom ruralnog reakcionarizma, “kontrola” individualnih sloboda od strane tradicionalnih i novih političkih autoriteta je postala veća, prisutnija, čvršća. Lokal-patriotska etnovjerska grupa sada, sa svojom etno-partijskom državicom, može čvršće i direktnije kontrolisati sve one koji “talasaju”, a koji su prije, u velikim multikulturalnim, kosmopolitskim carevinama imali određenu slobodu – ako ništa drugo,a ono barem da se odmetnu i promijene mjesto boravka, klimu, okruženje.

Tek sada, u etnonacionalnim mikrodržavama, regionalno i bosanskohercegovačko kosmopolitsko društvo je dovedeno u pitanje zahvaljujući stranačkim ideologijama, stranačkim medijima i političkoj praksi što predstavlja veliku regresiju.

Opozicija

Ja ne prihvatam taj trend. Ja mu se suprotstavljam. Ja mu oponiram. Politički i ideološki. Ja mislim da on sužava horizonte i da je neizmjerno štetan za nove generacije koje pokazuju svoj stav o njemu tako što se masovno iseljavaju i odlaze glavom bez obzira sa nacionalizmom ultraretardiranog Balkana.

Ja sam opozicija etnonacionalistima, ali ništa manje i građanskom nacionalizmu.

Ja mogu poštivati ustav i državu čiji sam državljanin/građanin, ali ih zaista ne mogu voljeti više od moje porodice, od moje familije ili šireg kruga dobrih prijatelja koji žive u drugim ili susjednim državama, što ideolozi ustavnog patriotizma i građanskog nacionalizma od mene zahtijevaju. Ti nacionalisti smatraju moju lojalnost širem BH i regionalnom kosmopolitskom društvu, nečim što destabilizuje njihov narod ili državu. Ja sam, izgleda, taj “internacionalni element”.

Ali ja to ne radim namjerno, njima uinat.

Ja sam možda emotivno hendikepiran jer meni je to insistiranje na banalnom i građanskom nacionalizmu, tjeranje da se voli himna, zastava, država i ustav, je za mene isto kao kada bi tražili da gajim duboke osjećaje prema svom trosjedu i da sam mu više privržen nego svojoj porodici. Ja ne mogu gajiti ljudske osjećaje prema stvarima, nepokretnim objektima, kao da su mi najmiliji. Vjerovatno nešto nije u redu sa mnom.

Ja ipak očekujem nešto više i nešto drugo od stranaka ljevice, no trenutno su taj etnički i građanski (Pepsi i Koka-Kola) nacionalizam, nažalost, jedina združena ideologija kojom i građanska ljevica i desnica nabrojnijeg konstitutivnog naroda trenutno raspolažu u svom političkom arsenalu.

Sa moje tačke gledišta, svi oni su zarobljeni u obrazac razmišljanja od svega nekoliko nijansi nacionalizma. A opozicija etničkom nacionalizmu nije građanski nacionalizam. Opozicija i jednom i drugom je internacionalizam.

Partije građanske ljevice su nasjele, no ja se obraćam slobodomislećim i samostalnim ljevičarima u BiH i upozoravam ih da ne smiju nasjesti na to, ne smiju svesti i ograničiti svoje djelovanje samo na lokalni, nacionalni/državni nivo.

Tako nešto je oduvijek bila boljka i smrt ljevice. Nacionalizam, ni etnički ni građanski, jednostavno nije ideološki prostor ljevice. Ljevica se guši i crkava u tom okruženju, kao riba na suhom.

Da bi ljevica uistinu bila ljevicom, da bi bila “kod kuće”, ili “u svom i na svom”, ona se mora držati kursa internacionalizma i biti internacionalnom ljevicom. Ona mora ići suprotno od svih nacionalističkih trendova i djelovati ne samo kroz državu, već i u društvu i to na širem planu: na regionalnom, evropskom, svjetskom planu; mora pratiti trend progresivne internacionalne ljevice.

Zadatak istinske demokratske, liberalne, progresivne, internacionalne ljevice je stoga reintegracija ne samo bosanskohercegovačkog, već i regionalnog društva: pomirenje, povjerenje i “pomiješanje” svih naroda BiH, a time i regije, i obratno: regije, a time i BiH, jer jedno bez drugog ne idu.

Ništa manje od toga ljevičari ne smiju prihvatiti za svoj cilj!

Bosna i Hercegovina je čvorište tih pokidanih veza. Tu sve počinje i završava. Zato ne mislim da su oni ljevičari u BiH koji se svode na bilo kakav nacionalizam i svrstavaju na stranu bilo kojeg nacionalizma, koji se zadovoljavaju nacionalnim/državnim pozicijama, koji su posve nesvjesni ili čak neprijatelji regionalnog kosmopolitskog društva, sposobni odigrati ulogu koju bi kao ljevičari morali igrati u BiH i regiji. Bojim se da su njihovi intelektualni kapaciteti premali i da će njihovo (ne)djelovanje samo ojačati stege etnonacionalne države kao ludačke košulje ovdašnjeg kosmopolitskog društva.

Bojim se da prenisko “državničko držanje” ovdašnjeg političkog neba od strane ovih “bosanskohercegovačkih Atlasa” već treću deceniju i mandat savija zdrave kičme, guši i pritišće zdravu pamet i slobodarske snove ljevice spuštajući ga svakim izbornim ciklusom sve niže.

Ljevica mora biti internacionalna po svaku cijenu. Mora biti regionalna. Tim više ako nas desničari zbog toga nazivaju izdajnicima države, nacije, naroda. To je jedini istinski otpor sverastućem fašizmu. Neće se niko od tih naroda spasiti sam, uzdajući se samo u sebe. Ta retorika je opasna i poznata:

Ljevičar mora biti antifašista, antinacionalista i internacionalista. U suprotnom nije ljevičar.

Zavirite u sebe i zapitajte se da li ste ljevičari: da li si kosmopolit, internacionalista, da li si antifašista, antinacionalista (svih oblika nacionalizma: i etničkog i građanskog), da li si za reintegrisano kosmopolitsko bosanskohercegovačko i regionalno društvo, za mir i pomirenje naroda BiH i regije, za internacionalnu saradnju i druženje, za širenje pogleda i poznanstava?

Ako nisi, onda nisi ljevičar i nemoj se deklarisati kao ljevičar, jer problem Ljevice u BiH nisu deklarisani desničari: konzervativni etnički kleronacionalisti, fašisti, već desničari, nacionalisti koji se deklarišu kao ljevičari i plasiraju svoj neokonzervativni građanski nacionalizam koristeći se lijevim partijama u BiH.