Mi trenutno živimo “po srednjovjekovnom vremenu” u ovim balkanskim vojnim demokratijama i hibridnim režimima koji su na papiru moderne sekularne republike, a u stvarnosti feudalne despotovine. Da bi razumjeli neofeudalne hibridne režime moramo shvatiti na čemu se temelje i kako opstaju. Moramo ponoviti gradivo i podsjetiti se šta je karakteristično za feudalne države i feudalno društveno uređenje.

Feudalizam je način na koji vladajuća elita, plemstvo/vlastela porobljava sopstvene narode, pretvara ih u roblje koji se (u Evropi) nazivaju kmetovima.
Kmetstvo je vrsta ropstva koje je karakteristično za Evropu. Pojavljuje se krajem Srednjeg vijeka, a u Bosni i Hercegovini je ukinuto tek prije stotinu godina (1921).
Bosanskohercegovačko plemstvo se od tada počelo politički organizovati posvećeno misiji da povrati vlast i vlasništvo, da ponovo uspostavi svoj feudalni režim koristeći se s jedne strane sveštenstvom kao svojim tradicionalnim saveznikom, a sa druge strane modernom demokratijom i nacionalizmom devetnaestog i dvadesetog vijeka. Zato je za bosanskohercegovačko plemstvo bilo važno prije svega proizvesti kmetstvo, tj. porobiti sopstveni narod i pretvoriti ih u odane podanike i sljedbenike.

Kmetstvo

Bosna i Hercegovina danas ispunjava sve preduslove za feudalizam, a samim tim i kmetstvo kao evropski tip ropstva. Feudalizam, a samim tim i kmetstvo kao njegova osnova, nastaju u društvu čija se ekonomija bazira na vlasništvu zemlje i čija je glavna privredna grana poljoprivreda. (U Bosni i Hercegovini su vladajuće neofeudalne partije uspjele uništiti sve fabrike, pogone, rudnike, željezare – svu privredu koju je prethodna Republika i “Titusovo carstvo” izgradilo.)

Feudalizam, po definiciji, istorijski nastaje u slabim, nestabilnim i disfunkcionalnim državama koje teško održavaju teritorijalni integritet i koje imaju krajnje lošu izvršnu i zakonodavnu vlast. U takvim državama ne postoji vladavina prava, već vlada bezakonje i samovlašće što onemogućava razvoj građanskog društva.

Feudalno društvo se isprva baziralo na seoskim opštinama/komunama u kojima je zemlja zajedničko vlasništvo (commons) “slobodnih seljaka” (odakle nam dolazi ideja anarhokomunizma). No, zbog nasilja, ratova i bezakonja, slobodni seljaci se nisu bili u stanju zaštititi od organizovanog kriminala, lokalnih ratnih gospodara, reketara, vojskovođa, ili lutalačkih bandi pljačkaša tako da su bili prinuđeni vremenom, u odsustvu funkcionalne pravne države, staviti se pod zaštitu lokalnih ratnih vojnih vođa (u današnje vrijeme stranačkih generala/načelnika opština, njihovih partija) kojima su povjerili svoju zemlju. Na taj način te ratne vojne vođe postaju veleposjednici, postaju vojna aristokratija. No zemlja sama po sebi nema vrijednost ako nije obrađena i ako ne daje rod, dok s druge strane imamo seljake koji ne mogu varati i pljačkati, već moraju raditi i proizvoditi da bi preživjeli. Zato veleposjednici vraćaju seljacima njihovu zemlju u zamjenu za radnu obavezu i dio usjeva. Zbog periodičnih suša i poplava, loših vremenskih uslova, a kao posljedica toga i loših uroda, seljaci ponekad nisu bili u stanju platiti dogovoreni udio i tako su padali u dužničko ropstvo koje se naziva kmetstvo. Slobodni seljaci tako postaju kmetovi zemljoposjednika.

Kmetovi moraju plaćati tzv. “tlaku”, radnu rentu (zato se kaže “tlačiti” nekog), a pored toga moraju plaćati u naturi i u novcu. Obično se jedna devetina davala feudalcu, a jedna desetina crkvi, tj. vjerskoj instituciji. Još jedan dio je išao državi, kralju.

U ranom Srednjem vijeku, kada je vidjela da ih ne može poraziti, Vizantija je slavenske horde koje su jurišale na zidine Konstantinopolja podučila feudalnom uređenju prepustivši im teritorije i Romeje (“građane rima”) kao kmetstvo u udaljenim provincijama na Balkanu ne bi li ih tako držali podalje od carske prijestolnice i utažili apetite za pljačkom. Tu, na tim teritorijama su slavenske vojskovođe uspostavile svoje vladarske kuće i feudalne državice na ruševinama Romejskih gradova koje su razorili.

Turci Osmanlije su etnička grupa, nomadsko pleme koje je vodila kuća Osmanlija. Osmanlije su preuzeli feudalni sistem od Vizantije i u kasnom Srednjem vijeku (14. i 15. vijek) utvrdili svoju feudalnu teokratsku imperiju na velikom dijelu Balkana. Vojnoj aristokratiji, spahijama, zapovjednicima, vojskovođama koji su se dokazali u ratnim osvajačkim pohodima na Beč ili Budim, Sultan je podario spahiluke. Nešto slično je uradio i Napoleon u svojim pohodima po Evropi. To je bila razrađena praksa feudalnih sila koje kombinuju svjetovnu i duhovnu/ideološku vlast sa svetim/ideološkim ratovima i osvajačkim vojnim pohodima. Pa čak i kada se radi o buržoaskim ili socijalističkim republikama, o revolucijama, odbrambenim i (narodno)oslobodilačkim ratovima, poznato je da su određeni akteri bili nagrađeni pozicijama u civilnoj vlasti na konto ratnih vojnih zasluga, a isto se desilo i nakon raspada “Titusovog carstva” južnih Slavena u drugoj polovini devedesetih godina dvadesetog vijeka. Mnogi generali i komandanti su postali tajkuni, politički moćnici; postali su novo plemstvo, vlastela “tranzicije” i tako smo zakoračili u dvadeset i prvi vijek, u novi milenij.

Igra prijestolja i današnje “kraljevstvo sedam republika”

Na sličan način kao u kasnom Srednjem vijeku su slobodni seljaci u ratnom i poratnom periodu devedesetih godina prošlog vijeka i milenija predali i povjerili društveno vlasništvo, a potom i svoju državu, svu državnu imovinu, svojim ratnim vojnim vođama, stranačkim generalima i liderima, kao i ratnim profiterima i to putem opštinskih i opštih izbora. To se naziva “vojna demokratija” i interesantno je kako se na upravo na ovoj vojnoj demokratiji koju je “na mala vrata” provukla i dopustila tzv. Međunarodna zajednica i Evropska Unija, formirala današnja vojna aristokratija, što je glavna odlika hibridnog neofeudalnog režima u BiH. Razlike gotovo da i nema jer se i u Srednjem vijeku pored zemlje iznajmljivala i država. Drugim riječima: kupovale su se pozicije, kako u javnoj službi, tako i u vjerskoj. Ta pojava je bila poznata kao “simonija” ili “investitura”. Danas to nazivamo “trgovina uticajem”, “sukob interesa”, “nepotizam”, “korupcija”, a to je nekada bio zvanični sistem, održavljeni običaj, “drevni režim” kojeg nastoje vratiti na istorijsku scenu na velika vrata.

Partijski gospodari, kao vladajuća stranačka elita/vlastela, naplaćuju ili iznajmljuju svojim kmetovima radna mjesta u državnim službama. Postavljaju vjerske poglavare i službenike. Gospodare svakim aspektom društva koje je krajnje hijerarhijsko, upravo kao što je to bio slučaj u Srednjem vijeku.
To je sve obrnuto od liberalne demokratije, od građanskog društva i građanske republike. No sve to stoji, postoji i uspijeva ne zahvaljujući eliti, vjerskim i političkim liderima, već zahvaljujući njihovim kmetovima, lojalnim podanicima koji ih slijepo slijede u sopstvenu propast.

Kmetovi su na dnu društvene ljestvice ovog surovog i krajnje hijerarhijskog društva, ali ipak postoje razlike između kmetova u zavisnosti od toga kome su podređeni i u kojem krugu se nalaze.
Ako su podređeni direktno vladajućoj dinastiji, prvoj familiji, generalnim direktorima i direktoricama, onda su u boljem položaju od kmetova običnih izvršnih direktora u državnim firmama zarobljene stranačke feudalne paradržave. Ti kmetovi su nalik na one koji su se nekoć nazivali “kraljevim kmetovima”.
U svakom slučaju novo kmetstvo je temelj ekonomske i političke moći ovog novog feudalnog sistema. Pomoću ovog kmetstva se održava hibridni režim i njegova neofeudalna paradržava.

Važnu ulogu u tome, kao i u Srednjem vijeku, igra crkva, tj. sveštenstvo. Ono isporučuje svoje “stado” vladaru.
Monoteizam u tom kontekstu nije univerzalna religija čovječanstva, već etnička, tj. narodna religija, plemenski kult koji je vezan za folklor, za narodne običaje (folk-Hrišćanstvo, folk-Islam), za junake iz prošlosti, za mitove i legende. Tim više ako se radi o multikonfesionalnoj zemlji, onda to podsjeća donekle na politeizam, na pagansku religiju, na kultove obogotvorenih ličnosti iz “slavne prošlosti” koji služe da homogeniziraju pleme ili narod i stvore identitet po kojem se onda to pleme ili narod jasno razlikuje od drugog plemena i naroda.

Ti kultovi, naročito kult države koji vuče porijeklo od imperijalnog kulta Cezara, a on od Ptolomejskog imperijalnog kulta Aleksandra Velikog, a on od staroegipatskog kulta obogotvorenih faraona, služe da sveštenici i ideolozi lakše manipulišu, hipnotišu, motivišu i mobilišu mase štovanjem, fetišiziranjem, idealiziranjem i idoliziranjem osoba i predmeta, simbola tog plemenskog, rodovskog, narodnog identiteta i jedinstva u cilju okupljanja mase oko lidera i njegove stranke/kuće/dinastije.

Religija danas ima ulogu stranačke ideologije, a njenim ideolozima (sveštenstvu) je u direktnom interesu da ih vladar ozvaniči kao državnu religiju jer to znači da ih tim stavlja na budžet, tj. da imaju direktni pristup državnoj kasi. Ovo, naravno, otvara prostor pomenutoj “simoniji” i “investituri” čemu svjedočimo u BiH, a i u ostatku regije posljednjih godina.

Uređenje na dvoru stranačke feudalne paradržave

Na ovaj način su nekoć slobodni seljaci došli u grad raditi u državnoj službi, u državnim institucijama i preduzećima kupovinom radnih mjesta za koja bi digli kredit u komercijalnim bankama i tako postajali dužnički robovi, tj. kmetovi svojih ratnih gospodara i profitera. Uhvaćeno između dvije vatre – na jednoj strani otplaćivanja kredita banci, a na drugoj plaćanjem stranačke vlastele i feudalne paradržave ne samo novcem i uslugama, već i “tlakom”, tj. radnom rentom/obavezom, lojalnošću, odanošću – novo bosanskohercegovačko kmetstvo dvadeset i prvog vijeka nije imalo drugog izbora nego da tri decenije na slobodnim i demokratskim izborima potvrđuje svoje gospodare na vlasti. I ne samo to, već je dužno odazivati se na sve pozive i direktive stranačkih centrala, čak i preko sindikata radnika državnog sektora (čiji lideri su također u “kraljevoj službi”), svaki put kada je potrebno protestovati, štrajkovati, rušiti legitimnu demokratsku vlast građanske opozicije, itd.

Oni su praktično svi u službi feudalne stranačke paradržave koja je preuzela javne/državne institucije i koja je glavni neprijatelj građanske (buržoaske) države, “javne stvari” (res publica), građanskog društva i samih građana (građana ne u identitetskom, već prvenstveno u klasnom smislu).

Ovim “slobodnim seljacima” koji su to prestali biti, koji su u međuvremenu ucijenjeni, porobljeni, podjarmljeni i stavljeni u položaj kmetova njihovim feudalnim stranačkim gospodarima, u službu vladajuće dinastije, vjerskih organizacija i njihove feudalne partijske paradržave danas tepamo da su “stranačka klijentela”.

Kako još funkcioniše ta njihova patriomonialna (nasljedna) feudalna partijska paradržava? Primjetićete da su potpredsjednici stranke nešto poput dvorskih službenika. Razni potpredsjednici imaju razna zaduženja.
Jedan iznajmljuje kmetovima radna mjesta u državnom sektoru.
Drugi postavlja vjerske poglavare i službenike.
Treći je zadužen za sigurnost vladara i prve porodice.
Organizacija je veoma nalik na dvorsku. Konkretno u slučaju “Stranke feudalne akcije” – čak je i samo sjedište nalik na srednjovjekovni dvor. Analizirajte malo urbanistički i vidjećete da se nalazi u centru grada, u blizini državnog trezora koji služi kao utvrda i sklonište, a tu je i policija, “kraljeva garda”.

Ova autokratija, zapravo autarhija samovlašće i samodrštvo jedne familije koja je samoj sebi dovoljna često putem svojih podanika, stranačkih medija i vjernih vjerskih institucija mobilizuje svoje kmetstvo protiv progresivnih i liberalnih intelektualaca, radnika i građana protiv kojih su od početka vodili isprva skrivenu klasnu borbu, a sada pravi i istinski ideološki rat koji se razbuktava u hibridni građanski rat za vlast, za prevlast, za hegemoniju. U tom hibridnom građanskom/stranačkom ratu važnu ulogu igraju vazali, predsjednici vazalnih stranaka koje se mogu predstavljati građanskim, insistirati na građanskoj državi, konceptu i principu; stranaka koje mogu imati svoje simbole i boje na štitovima, ali koji u praksi rade za stranačku feudalnu paradržavu i vladajuću dinastiju.

Republika ili komuna?

Trenutna situacija može imati tri-četiri ishoda u zavisnosti od toga koji će glas, svijest, ideja prevagnuti i pobijediti u javnosti.

Jedan je da pobijede stranačke dinastije i uspostave svoje feudalne monarhije, kneževine, banovine i sl. na svojim etno-vjerskim teritorijama uz pomoć vjerskih organizacija i vjernog kmetstva.

Drugi je građanska revolucija i uspostavljanje reintegrisanog građanskog društva, a samim tim i slobodne, građanske, sekularne, ustavne, demokratske, parlamentarne republike.

Treći je da građani predaju i napuste gradove i nasele napuštena sela, što bi mogao značiti povratak na seoske komune/opštine. Nešto slično se desilo sa najezdom Slavena koji su domaćim Romejima (romaniziranim starosjediocima – građanima Rima) uništili gradove i utvrde u dolinama prognavši ih u planinske katune. (Romeje su u narodu često nazivali “Grcima” pa otud i priče da su “stećke pravili Grci koji su odselili kada je došla hladna zima”.)

Četvrti je kombinacija drugog i trećeg u slučaju da građanska revolucija ne uspije na državnom nivou, već samo lokalno u najnaprednijim gradskim opštinama, što je daleko izvjesnije, revolucionarnim snagama progresivne, građanske, slobodarske ljevice preostaje uspostavljanje slobodnih gradskih komuna/opština kao što je bila Pariška komuna (uspostavljena 18.03.1871.)

Interesantno je da već sada imamo neke naznake toga. Naime “Stranka feudalne akcije” i njihovo “tehnokmetstvo” već nekoliko godina (otkako je izbačena iz kantonalne vlasti) naziva Kanton Sarajevo “Republikom Sarajevo” u režimskim medijima i na društvenim mrežama. To nije daleko od istine, s tim da bih bio realniji i sveo bih to na par gradskih opština, tj. na Sarajevsku Komunu slobodnih građana.